Reageer
16

Jansen de Wit

Vrouwen spelen een voorname rol bij ‘Jansen de Wit Kousenfabriek’ uit Schijndel. Niet alleen omdat Martinus Jansen ook zijn vrouw Catharina de Wit in de bedrijfsnaam vermeld, hetgeen toch wel bijzonder is begin twintigste eeuw. Maar ook omdat er veel vrouwen werken, wat in het boerendorp toch wel voor opschudding zorgt. Want zeg nou zelf, meisjes die in een fabriek werken komen natuurlijk nóóit aan de man!

Van Woensel naar Schijndel

Martinus Jansen begint in 1830 in het Tongelre een kleine kousenbreierij. Niet dat hij zelf de grove wollen kousen breit, hij besteedt het werk uit aan een aantal thuisbreisters. Met een hondenkar gaat hij bij ze langs om garens te brengen en de kousen op te halen.  
Zijn jongste zoon Martinus is ook kousenmaker. Hij trouwt in 1892 met Catharina de Wit, vestigt zich in Woensel en begint een kousenhandel en textielververij. Voor de zeer fijne priesterkousen die hij produceert schaft hij een speciale, moderne weefspoel aan. Samen met zijn vrouw begint hij tevens een eigen breierij, ‘Machinale Brijerij M. Jansen de Wit’.

In 1910 werken er 70 - voornamelijk vrouwelijke-  personeelsleden in de fabriek en 50 thuis. Door de groei van Philips in Eindhoven is het steeds moeilijker om aan arbeidskrachten te komen. Daarom wijken ze in 1914 uit naar Schijndel, een boerendorp met behoorlijke verbindingswegen zoals de spoor- en tramlijn en de Zuid-Willemsvaart in de buurt.

Productie van panty's bij Jansen de Wit (coll. BHIC)

'De Sok'

In 1915 gaan de eerste meisjes in Schijndel als kousenbreister aan de slag. Een nieuwe fabriek verrijst kort daarna in de Hoofdstraat. ‘M. Jansen-de Wit, Stoomkousenfabriek NV’ prijkt op de gevel. In de volksmond heet de fabriek al ‘De Sok’. De vier zonen Martien, Hendricus, Matthieu en Willibrord nemen langzamerhand de leiding over.

Begin jaren twintig hebben de grove kousen hun langste tijd gehad als uit de VS kunstzijde (rayon) overwaait, de voorloper van nylon. Jansen- de Wit (JédeWé) schaft nieuwe machines aan om deze fijne draden te kunnen verwerken. De rokken worden korter, tot op de knie of soms zelfs erboven. Hierdoor raken ook de huidkleurige ‘sjanskousen’ - die de illusie van blote benen wekken - in de mode. Evenals de met dessins versierde kousen.

Vlak voor de Tweede Wereldoorlog werken er zo’n 1500 mensen in de fabriek . Daarvan is na de bevrijding van Schijndel in 1944 niet veel meer over. Voortvarend herbouwen ze de kousenfabriek en breiden meteen uit met een ververij. Nu kunnen ze de kousen ook in verschillende kleuren verven.

Grootste kousenfabriek van Europa gaat ten onder

Na de oorlog raken bij de vrouwen de nylon kousen in zwang, later gevolgd door de panty. Voor de mannen breien ze sokken met merknamen als Mahama (Matthieu, Harry en Martien - voornamen directieleden). Mede door de groeiende economie en de welvaart groeit Jansen de Wit uit tot de grootste kousenfabriek van West-Europa. Begin jaren ‘50 als Jansen de Wit ruim 2000 personeelsleden telt, zijn er in Schijndel niet meer genoeg arbeiders voorhanden. Ze breiden uit met ateliers in omliggende plaatsen zoals Uden, Veghel, Geldrop, Sint-Oedenrode en Boxmeer. In de jaren zestig halen ze gastarbeiders uit Spanje.

Het predicaat ‘Koninklijk’ wordt in 1955 aan de bedrijfsnaam toegevoegd, bij het 125-jarig jubileum (1830). Ze vieren in dat jaar tevens dat ze 40 jaar in Schijndel zitten.

Begin jaren 70 krijgt Jansen de Wit concurrentie van goedkopere buitenlandse kousen. Met ook nog de economische- en oliecrisis belanden ze in de rode cijfers. De regering biedt financiële steun op voorwaarde dat ze fuseren met een kousenfabriek in Emmen. Als in 1977 de staatssteun stopt gaan ruim 2000 boze Schijndelnaren de straat op om samen met de burgemeester te protesteren.

In 1985 volgt het faillissement. Het gehele fabriekscomplex valt ten prooi aan de sloop. Nu herinnert enkel het Jansenpark met de vijver in de vorm van een sok, in 1955 aangelegd tegenover het toenmalige fabriekscomplex, aan dit ooit zo bloeiende bedrijf.

Reacties

Mariët zei op 15 september 2020 om 12:59

Een begrip voor Schijndel en omgeving. Zoveel mensen die daar hun werk hadden.

Jan van den Dungen zei op 18 september 2020 om 08:31

Jansen de Wit reikt e in Brabant veel verder dan Schijndel. Het bedrijf had ook jarenlang ateliers in o.m. Budel en Luyksgestel.

BHIC Mariët zei op 18 september 2020 om 10:17

Dat klopt inderdaad, Jan. Bedankt voor deze aanvulling. Voor Schijndel was het een van de belangrijkste werkgevers, zou dat voor Budel en Luyksgestel ook zo geweest zijn?

Jan van den Dungen zei op 19 september 2020 om 08:53

In december 1963 vestigde de Kousen- en Sokkenfabriek M. Jansen de Wit B.V. uit Schijndel zich in Luyksgestel. Het bedrijf nam haar intrek aan de Rijt nr. 18 in het in 1957 gebouwde confectiefabriekje Etevo van de familie Smitshuis, dat er slechts enkele jaren in had gezeten. Veel meisjes en vrouwen vonden bij Jansen de Wit voor het eerst in de bestaansgeschiedenis van het dorp op deze schaal en in eigen plaats emplooi. Ook het werken in één atelier had op deze tienermeiden een louterend effect door ‘onder elkaar’ naar volwassenheid te groeien, anders dan in de beslotenheid van de grote gezinnen waaruit zij afkomstig waren. Kwartiermaker en vestigingsdirecteur was de heer Freek Pril, die zich met zijn gezin bestaande uit vrouw, twee zoons en een dochter vanuit Eindhoven eveneens in december 1963 in Luyksgestel vestigden. Zij vertrokken echter half 1973 al tussentijds naar Tunesië. In januari 1977 vond te Schijndel een grote actie plaats tegen sluiting van het bedrijf, echter tevergeefs. Ook Luyksgestel ging toen dicht.

BHIC Mariët zei op 21 september 2020 om 08:40

Wat mooi om te lezen Jan, dat ook in Luyksgestel dus dit bedrijf voor werkgelegenheid zorgde, maar ook voor veel meisjes een weg naar de buitenwereld bood.

Jeanne Melters zei op 10 november 2020 om 16:09

In de jaren 1950/60 werkte ik bij de Eindhovense
Drukkerij en daar werd reclamedrukwerk voor JansendeWit gedrukt.

BHIC Mariët zei op 16 november 2020 om 19:01

Bedankt voor je reactie Jeanne, kun je je misschien nog een specifieke reclame van hen herinneren?

 

F.A. Pril zei op 8 januari 2021 om 11:52

Mariët, 08-01-2021
Toevallig kwam ik op de site "In Brabant staat een huis terecht" Ook het verhaal van Jan van den Dungen over Budel en Luyksgestel en Freek Pril. Die Freek leeft nog !! Wel wat krakkemikkig maar nog helder van geest. Volgend jaar wordt hij 90.
J de W had geen atelier in Budel. Maar daar werkte Freek als bedrijfsleider bij van Winkel (nu Ledub) Voor dat bedrijf liet hij in Luyksgestel leger-overhemden maken. Zodoende kwam hij in aanraking met de directie van J de W. Zij wilden dat bedrijfje kopen en Freek als vestigingsdirecteur aannemen.
Daar heeft Freek 10 mooie jaren van gemaakt. Hij bracht niet alleen werk in de gemeenschap maar droeg hij ook bij aan de ontwikkeling van de meisjes. Al naar korte tijd zocht hij contact met de Mater Amabilisschool in Bergeijk en stuurde daar veel meisjes naar de avondlessen. Ook bedong hij sollicitanten daar naar toe te gaan om bij J de W aangenomen te worden. Uiteindelijk werd hij zelfs voorzitter van het schoolbestuur. Met succes.
In die 10 jaar zijn zijn kinderen geboren. In 1970 kreeg hij ook nog de leiding van J de W Turnhout er bij. Dit alles om de productie kosten in de hand te houden. Toch werd het steeds moeilijker en moeilijker en werd door de directie in Schijndel een oplossing gezocht in uiteindelijk Tunesië. Freek zag daarin ook de redding van J de W en ging graag in op de vraag om daar als directeur aan de slag te gaan.
Helaas heeft het allemaal niet mogen lukken. Andere Nederlandse bedrijven wilden Freek graag in dienst nemen en dat werd uiteindelijk Iduna in Akouda. Na 25 jaar is Freek als weduwnaar in Nederland terug gekomen. Hij is gaan golfen en vond daar al vrij vlug zijn 2e vrouw waarmee hij nog steeds in Valkenswaard leeft.
Mariët,
Wie schreef het bovenstaande ???
Freek Pril zelf. Wil best verder toelichten.
Groeten Freek Sr.

BHIC Mariët zei op 11 januari 2021 om 12:58

Wat leuk Freek Sr., dat we nu rechtstreeks een reactie krijgen van u. En dat u ons dus nog beter uit kunt leggen hoe het allemaal verlopen is. En heel specifiek hoe het met de vestiging in Budel zat.

Heel erg bedankt daarvoor. Kunt u ons misschien nog wat meer vertellen over uw tijd bij J de W? Vond u het erg jammer om toch bij dat bedrijf verder te gaan? En bedoelt u met de schrijver ; dhr. Jan van den Dungen of de schrijver van het verhaal Sabine Ticheloven? De laatste heeft dit verhaal namelijk op ons verzoek geschreven, als freelancer. Maar mocht u iets in het verhaal lezen wat niet klopt of aangevuld of aangepast zou moeten worden, dan horen we dat graag van u.

Nogmaals dank voor uw leuke reactie.

 

F.A. Pril zei op 13 januari 2021 om 22:01

Mariët. Ik zelf schreef mijn verhaal, in de HIJ vorm. Vandaar op het einde de vraag "wie schreef dit verhaal ". Ik dus, Freek Sr.

Ik heb niets te wijzigen in de verhalen van Sabine Tichelhoven en ook niet van Jan van den Dungen. Alleen heeft J de W nooit een atelier in Budel gehad maar in Deurne. Ik denk dat Jan zich daarin vergist. Over Deurne weet ik niets. Van Luyksgestel en Moknine (Tunesië) natuurlijk des te meer. Wat ik schrijf van mijn overgang van " van Winkel overhemdenfabriek" (nu Ledub) in Budel naar Luyksgestel klopt zoals beschreven in mijn eerste relaas. Ik heb nooit in Schijndel gewerkt. Bij mijn bezoeken daar voelde ik wel het warme en sociale beleid van de directie. Ik kreeg de kans om in Luyksgestel vrij zelfstandig te opereren. De heer Paul Hendriks werd mijn contact persoon met Schijndel.
Na wat horten en stoten werd het een goed rendabel bedrijf met personeels-aanvullingen uit Bergeijk en België. Na bezoek aan heel wat moeders van de meisjes om hun kinderen de helft van de productie premie te laten behouden liep de productie als een tierelier. Door het afschaffen van het dragen van schorten konden ze zich ook laten zien als individu. De cheffinnen heb ik altijd opgeleid uit het eigen personeel.
Er is heel wat te verhalen over al die tijd bij J de W. Maar dat lijkt mij in dit verslag niet thuis te horen. Mogelijk komt dat ooit nog op een andere manier in de publiciteit. In ieder geval speet het mij heel erg om J de W achter te laten. Ik ben bereid om nadere informaties te geven.

Met vriendelijke groeten, Freek Pril Sr.

BHIC Mariët zei op 14 januari 2021 om 12:47

Beste Freek, hartelijk dank voor je mooie reactie met herinneringen aan je tijd bij J de W. Ik kan me voorstellen dat het moeilijk voor je was om het achter je te laten. Ook dank voor je vriendelijke aanbod voor het delen van meer informatie over je tijd bij J de W. We houden dit zeker in gedachten bij het verder uitbouwen van deze website.

Ik had inderdaad je laatste opmerking iets verkeerd begrepen. Daar staat tegenover dat ik wel meteen doorhad dat jij zelf (Freek Pril Sr.) deze reactie had geschreven :).

Leo Pril zei op 5 augustus 2022 om 14:37

Op 4 augustus 2022 is Freek Pril Sr. overleden thuis in Valkenswaard. Een kankergezwel heeft hem geveld.
Hij is 90 jaar geworden en word 11 augustus 2022 ge-
cremeerd in Heeze. Deze bedroefde mededeling komt
vaan zijn jongste broer Leo Pril.
m.vr.gr.

BHIC Mariët zei op 5 augustus 2022 om 19:07

Beste Leo, van harte gecondoleerd met het overlijden van uw broer en grote dank voor het doorgeven hiervan aan ons. We zullen zijn verhalen op onze website missen; het is ontzettend leuk om zijn herinneringen aan zijn werkend verleden te mogen lezen. We willen jullie als familie heel veel sterkte toewensen, jullie zullen hem zeker missen.

Jacqueline van… zei op 7 augustus 2022 om 15:24

Ik ben voorzitter van patiëntenvereniging Hoofd-Hals district midden-brabant. Ik heb Freek leren kennen als lid van de vereniging, hij was gelaryngectomeerd. Ik heb hem leren kennen als een open, leuke, sociale man, met wie ik leuke gesprekken had. Wat leuk dat ik op deze manier meer over zijn verleden kom te weten. Hij heeft er wel wat over verteld maar we hebben elkaar te kort gekend, sinds 7 jaar. wat mooi dat hij zich ook heeft ingezet voor de scholing van meisjes en anderen. Daar kijk ik niet van op, zo'n man was het wel. Ik ben vorige week afscheid van hem gaan nemen. Zijn huidige vrouw en ik hebben dezelfde leeftijd en wij hebben op de lagere school samen in de klas gezeten. Ik zal met warme gevoelens aan Freek terug denken.

BHIC Mariët zei op 8 augustus 2022 om 14:20

Wat een mooi bericht Jacqueline, ook Leo zal dit vast heel warm en ontroerend vinden om te mogen lezen. Dankjewel!

Reactie toevoegen

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.