D'n Hartog

Concurrentie in de familie

Het vee dat hij slacht is bestemd voor de binnen- en buitenlandse markt. Maar het blijft niet bij slachten. Al snel komt hij erachter dat de verwerking van het slachtafval ook een goede bron van inkomsten is. Naast de slachterij en vleeswarenfabriek begint hij ook een vetsmelterij, margarinefabriek, zeepfabriek en een kuiperij in de Peperstraat. Samen met zijn zonen Izaak, Jacob, Arnold en Arthur breidt hij zijn zaak aanzienlijk uit. In 1894 verhuist hij al zijn verspreid liggende bedrijven naar het industrieterrein ‘Rooijen’ tegenover het station in Oss.

Ondertussen hebben de zonen van Isaak van Zwanenberg, Hartogs stiefvader, ook niet stilgezeten. Ook zij hebben een slachterij, een vers-vleeshandel en fabrieken waar bijproducten worden verwerkt. En ze zitten op dezelfde strategisch locatie aan het spoor in Oss. Naast familie zijn ze nu ook elkaars buren en concurrenten. Het smalle straatje dat de twee fabrieken scheidt krijgt de naam ‘concurrentiestraatje’.

Waardevolle bijproducten

Met de verwerking van het slachtafval tot nieuwe producten verdient Hartog meer dan met de vleeshandel zelf. De darmen, de huid en het vlees van de poten en de kop verwerkt hij tot worst in zijn vleeswarenfabriek. Het vet wordt in de vetsmelterij gesmolten en vervolgen in de margarine- en zeepfabriek verder verwerkt.

De zaken gaan goed, vooral de margarinefabriek is winstgevend. Er is in binnen- en buitenland steeds meer vraag naar deze ‘kunstboter’, in 1869 door een Fransman uitgevonden. In de concurrentiestrijd om margarine is Hartog een belangrijke speler. Hij ontwikkelt een speciale methode waarmee hij goedkoper de vetten kan verharden. Omdat hij veel exporteert naar het buitenland verandert hij de naam Hartog – die voor veel buitenlanders niet uit te spreken is –  in Gotrah, de omgekeerde spelling van Hartog. Zijn zonen nemen aan het begin van de Eerste Wereldoorlog N.V. Hartogs Fabrieken over. Zoon Simon zit dan al in Londen om daar de belangen van de zaak te behartigen.

Overname

In 1930 ontstaat Unilever na een fusie tussen twee grote margarinefabrikanten uit Oss en een Britse zeepfabrikant. Zij nemen hun geduchte concurrent Hartog over. Eigenlijk zijn ze alleen geïnteresseerd in zijn margarine- en zeepfabriek. De vleeswarenfabriek willen ze aan concurrent Zwanenberg verkopen. Uiteindelijk gaat het plan niet door en blijft Hartog als zelfstandig bedrijf voortbestaan. De productie vindt plaats in Oss, de verkoop loopt via Unilever in Rotterdam.

In 1937 worden de producten uit de vleeswarenfabriek van Hartog, voornamelijk worsten, door Unilever op de markt gebracht onder de merknaam Unox. Van Gelderse rookworst, bloedworst tot boterhamworst en later ook knakworst. Er werken dan zo’n 1000 mensen bij Hartog in Oss.

Alleen even koken in water en de soep is klaar

In de jaren vijftig introduceert Hartog de Royco-soep, gedroogde kippenbouillonsoep uit een pakje. Overgewaaid uit de VS, waar het een enorm succes is. Ook in Nederland slaat het gemaksproduct aan en is al snel zo populair dat ze in Oss een nieuwe fabriek moeten bouwen om de vraag aan te kunnen. Enkele jaren later, in 1957, lanceert Unox de eerste bliksoep. Zowel de droge Royco-soep als de ‘natte’ (blik) soep zijn in de jaren 60, mede door intensieve reclamecampagnes, zeer gewild onder huisvrouwen. De verkoop vertoont dan ook een stijgende lijn.

UVG

In 1970 wordt Hartog, na vele fusies, onderdeel van de UVG (Unilever Vleesgroep Nederland). Evenals de vleesverwerkingstak van Zwanenberg. De medewerkers zijn geschokt! De twee bijna identieke bedrijven, buren en concurrenten zijn nu collega’s in UVG. Over de concurrentiestraat wordt symbolisch een brug geplaatst. In 1997 zijn de fabrieksgebouwen van Hartog gesloopt.