Sabine Ticheloven
vertelde op 9 maart 2020
KING pepermunt kent iedereen. Maar FAAM pepermunt ook? De ‘Stoom-Chocolade-en-Pepermunt en Suikerwerkfabriek P.A. de Bont’ in Breda exporteert heel veel snoep. In het buitenland, met name in Duitsland, is FAAM dan ook een bekend merk. In Nederland spelen ze de tweede viool.
Banket- en suikerbakkerij
Hendrik de Bont begint in 1807 zijn eigen banket- en suikerbakkerij. In 1838 betrekt hij een groot pand in de Catharinastraat in Breda. De grondstoffen, rietsuiker en cacao, importeert hij uit Suriname, van de familie Van Emden. Zij bezitten grote plantages waar honderden slaven dag in dag uit in de brandende zon zware arbeid moeten verrichten.
Als in 1828 Van Houten een speciale cacaopersmethode ontdekt in 1828, waardoor met ‘poederchocolade’ eenvoudig chocoladeproducten gemaakt worden, mag Hendrik de Bont als enige in Breda deze cacao verkopen. Met vallen en opstaan groeit het bedrijf uit tot de grootste ambachtelijke banketbakkerij van Breda.
Chocolade en pepermunt
Hendriks oudste zoon Pieter neemt in 1851 het bedrijf over en breidt de banketbakkerij uit met een fabriek voor de productie van chocolade en pepermunt. Firma ‘P.A. de Bont’ telt circa 20 personeelsleden. In dagbladen maken ze reclame voor hun chocolade. In het Frans, ‘Chocolat-De Bont, usine à Breda’, dat klinkt lekker luxe.
Ondertussen wordt de Nederlandse markt overspoeld met Engels pepermunt. Pieter importeert als eerste een Engelse stoompepermuntmachine. Hij hoeft alleen het deeg van poedersuiker, Arabische gom en pepermuntolie erin te stoppen en de pepermuntjes rollen er vanzelf uit. Voorzien van een stempel met ‘De Faam’, naar de Romeinse godin Fama, die aanvankelijk ook als beeldmerk figureert.
Na Pieters dood in 1861 zet zijn vrouw Elisabeth van Kakerken het bedrijf voort. Ze sluit de banketbakkerij en gaat door als fabrikant onder de firmanaam ‘Stoom-Chocolade-en-Pepermunt en Suikerwerkfabriek P.A. de Bont. Het meeste snoepgoed exporteren ze naar de koloniën, Engeland, Frankrijk en België. Omdat de fabriek in hartje Breda te klein wordt verhuizen ze naar een nieuwe chocolade- en suikerfabriek aan de Middellaan.
Het Faammannetje was ook hét gezicht van het bedrijf (bron: Wikimedia, publiek domein)
Samenwerking en concurrentie
Pieter - inmiddels de derde generatie - richt hier in 1883 samen met Joost van Emden de firma ‘De Bont & Co’ op, een cacao- en chocoladefabriek. Joost is al jarenlang hun toeleverancier van suiker en cacaobonen. De samenwerking is echter van korte duur. Een jaar later gaat Van Emden alleen verder onder de naam ‘N.V. Stoom Cacao- en Chocoladefabriek Kwatta’.
Omdat de vraag naar zoetwaren blijft stijgen groeit de fabriek wederom uit zijn jasje. Ze verkopen de fabriek in de Middellaan in 1912 aan hun buren, chocoladefabriek Kwatta. Aan de Liniestraat onder Teteringen verrijst een nieuwe, moderne suikerwerkenfabriek.
In 1913 overlijdt Pieter en bij gebrek aan opvolging binnen de familie richten ze een NV op: ‘NV de Faam, P.A. de Bont’s Fabriek van Chocolade en Suikerwerken’. De directeur en de bedrijfsdirecteur komen bij Kwatta vandaan. In 1928 verlaat adjunct directeur Teunis Overwater de Faam om in Roosendaal zijn eigen fabriek te beginnen: Red Band.
Rolletje FAAM pepermunt (bron: Wikimedia. Publiek domein)
Blikje FAAM chocolaatjes (bron: Wikimedia. Publiek domein)
Afscheid van de chocolade
De Faamreep is er aanvankelijk in puur en melk en altijd nét goedkoper dan bij Kwatta. In de jaren ‘20 zijn er al meer smaken en krijgen de chocoladerepen van Faam een eigen naam: Leta (melk), Fama Nutta (puur), Coffa (mokka) en Spana (sinaasappel).
Halverwege jaren 30 draait de cacao- en chocolade-afdeling zoveel verlies dat ze het bedrijfsonderdeel sluiten. Ze richten zich alleen nog op suikerwerken. ‘De Faam, Fabriek van Suikerwerken’ maakt nu vooral pepermunt, zuurtjes (‘drops’) en drop. Verkopen de concurrenten hun snoep nog los, de Faam is de eerste die het verpakt in rollen.
Na de Tweede Wereldoorlog zijn de snoeprollen een enorme groeimarkt. ‘FAAM pepermunt uitmuntend!’ luidt de reclameslogan. De Faam blijft maar groeien en uitbreiden. Op het hoogtepunt in 1963 werken er ruim 335 mensen in de grootste dropfabriek van Nederland. Het dropassortiment bestaat behalve uit ‘gouwe ouwe’ zoals de jujubes, katjesdrop, zoute knoopjes en salmiakpastilles ook uit nieuwe dropjes waaronder de boerderijdrop, spoordrop en de Klarop, ‘een tandschone zoute drop’.
Productieproces bij De Faam in Breda in 2013 (foto: © Stadsfotograaf Breda / Jorgen Janssens)
Productieproces bij De Faam in Breda in 2013 (foto: © Stadsfotograaf Breda / Jorgen Janssens)
In andere handen
1964 is het jaar waarin er een einde komt aan de familiale vennootschap. NV de Faam komt in handen van het Engelse George Bassett & Co. Zij gaan vooral winegums en zachte drop produceren. In 1989 wordt Bassett op haar beurt overgenomen. Meerdere overnames volgen. Tegenwoordig is de Faam in handen van Astra Sweets. De productie verhuist in 2014 naar het Belgische Turnhout. De fabriek in Breda sluit dan haar poorten.
Omgebouwd tot ‘Talentenfabriek De Faam’ is het gebouw nu een ontmoetingsplek voor werk, educatie en vrije tijd.
Reacties
Geweldig, die keuken! Precies zoals wij die thuis hadden. Ik zie daar Faam drop op de keukentafel. Kei lekker! Die kocht ik altijd als ik naar school ging. Ze zijn er nog hè. :-)
Nu valt pas goed op dat bedrijven op het gebied van snoepgoed en suikerwaren vooral in West-Brabant gevestigd zijn. Ik zit daar dus als een vis in het water! ;-)
@Anske en @Margot; dank voor jullie reacties.
Volgens wikipedia bestaat 'De Faam' sinds 2014 niet meer Anske, helaas. Maar zoals Margot al opmerkt, er zijn nog genoeg bedrijven over in West-Brabant om dat toch enigszins goed te maken :).
In de nalatenschap van mijn zus vond ik een Volkeren-Atlas Amerika, destijds uitgegeven door N.V. De Faam, Breda. Een atlas voor plakplaatjes.
Faam bestaat niet meer en mijn vraag is of er nog een instantie is die voor die atlas belangstelling heeft als “historisch erfgoed” of als aandenken.
Zo niet, dan wordt het oud papier.
In afwachting van uw reactie.
Vriendelijke groet
Janny Burgstede.
Bedankt voor je reactie Janny, alhoewel ik vermoed dat wij over het algemeen complete archieven overnemen, ga ik het toch even aan mijn collega's navragen. Ik kom er zo gauw mogelijk op terug.
Dank voor je aanbod, Janny. Met het album zelf kunnen we bij het BHIC weinig doen. Maar een paar foto's ervan zijn voor deze website misschien wel leuk.
Misschien is het Stedelijk Museum Breda wel in het album geïnteresseerd.
Ook een leuke BHIC site over de Faam (evenals Kwatta).
Vroeger ging ikzelf als 15-jarige schoolverlater bij de Kwatta in Breda werken.
Mijn dochter Astrid ging als 19-jarige schoolverlater werken bij de Faam! En ze heeft daar nog circa 10 jaar gewerkt; het bedrijf werd eerst nog Cadbury-Faam genoemd. Later overgenomen door Astra (als ik me goed herinner).
We zijn nog eens met haar zoon cq mijn kleinzoon naar een open dag geweest. Haar kantoortje was nog intact!
Hebben we nog een serie foto's van gemaakt.
Bedankt voor je leuke reactie, Toos! Wat bijzonder dat het kantoortje van je dochter nog intact was. Hoe hebben jullie je tijd bij Kwatta/Faam ervaren? Was het leuk om daar te werken?
Ja hardstikke leuk.
Vroeger en in de 90er jaren nog geen social media... alles persoonlijk per brief of met een telefoontje naar familie en vrienden.
Ikzelf kwam dan ook gemakkelijk in contact met iedereen in de kantoren en fabriek van de Kwatta. Om bijv. iets af te geven...met een praatje. (moet je nú eens proberen!)
Bij de Faam ging het ook zo vlg. mijn dochter.
Ze ging daar na 10 jaar pas weg toen het bedrijf naar verweggistan verhuisde...zij heeft er veel geleerd (was haar 1e baantje).
Heel Brabants en gemoedelijk dus.
Wat fijn dat jullie zulke goede herinneringen hebben aan die tijd, Toos. En leuk dat je het omschrijft als 'Brabants en gemoedelijk.' Bedankt voor je reactie!
Heeft u ook info over een blikje De Faam cacao Breda van 29 mm rond en 44 mm hoog gespoten in leger groen ! Misschien geleverd aan het leger ? Groet Henk
Bedankt voor je reactie Henk. Wij hebben helaas niet het archief van De Faam en eerlijk gezegd weet ik ook niet of dat bij de overnames is mee gegaan naar de huidige fabrikant. Maar omdat je het leger noemt, zou je eens kunnen informeren of het www.nimh.nl hier informatie over heeft. Misschien is er een kleine kans dat zij gegevens hebben om jouw vraag te beantwoorden.