Zwanenberg

Exportslagerij

Vader Isaak van Zwanenberg is vleeshouwer. Zijn zoon Nathan en stiefzoon Hartog Hartog werken samen in zijn slachterij. Wanneer een broer van Nathan naar Londen verhuist begint Nathan met zijn neef Arnold levende varkens en kalveren te exporteren naar Engeland. In 1880 richten ze samen de firma Zwanenberg & Co op in Heesch.

De export naar Engeland van levend vee verloopt voorspoedig. Op een dag springt er een varken bij het inladen van de kar en breekt zijn nek. Ze slachten het varken snel en versturen het geslacht en wel naar Engeland, alwaar het in goede staat arriveert. Dit ongelukje brengt Nathan en Arnold op het idee om niet langer levend vee te exporteren maar geslacht vee. Ze beginnen een slachterij in Heesch maar verhuizen in 1887 naar Oss, naar een strategische locatie aan het spoor. Een jaar later is al vijf miljoen kilo geslacht vee per spoor getransporteerd en werken er al 33 mensen bij de firma Zwanenberg & Co.

Nevenbedrijven

Naast de slachterij ontstaan in de loop der jaren steeds meer nevenbedrijven. Op het terrein staan o.a. een vleeswarenfabriek, baconzouterij, vetsmelterij, margarinefabriek, zeepfabriek en een ijsfabriek. Er valt immers ook goed geld te verdienen aan het slachtafval, wanneer het verwerkt wordt tot nieuwe producten. Zo slaan ze twee vliegen in een klap. De zonen van Nathan en Arnold werken inmiddels ook in het bedrijf. Salomon (Saal) is vanaf 1921 directeur. Onder de merknaam Zwan brengen ze hun vleesproducten op de markt. Later volgt ook nog (enkele jaren) een jam- en groentefabriek.

Organon

Als een van de eerste bedrijven halen ze hormonen uit de klieren van geslachte varkens. Hiermee produceren ze insuline dat gebruikt wordt voor de behandeling van suikerziekte. In 1923 richten ze  N.V. Organon op als dochteronderneming van Zwanenberg. Saal is de drijvende kracht achter Organon. Hoewel hij zijn middelbare school niet heeft afgemaakt ontvangt hij in 1955 een eredoctoraat geneeskunde. Organon groeit uit - door innoverend onderzoek op hormoongebied - tot een farmaceutische multinational, bekend van de anticonceptiepil.

Opnieuw beginnen

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wijkt de familie Van Zwanenberg uit naar het buitenland. Hun geld stellen ze veilig bij relaties in Engeland. De ‘joodse onderneming’ wordt verkocht, maar komt na de oorlog toch weer in handen van Saal van Zwanenberg. Pas in 1950 komt de productie weer goed op gang en groeit het bedrijf weer. In 1953 werken er ruim 1200 mensen. Om aan de groeiende vraag naar vleeswaren en vleesconserven te kunnen voldoen worden ander bedrijven overgenomen.

In andere handen

Naast de Zwanenbergfabriek in Oss ligt het vleesverwerkingsbedrijf van Hartog. Hoewel beide oprichters samen in de slachterij van hun (stief)vader werkten, zijn ze nu elkaars concurrenten. Werk je bij Zwanenberg, dan ga je niet om met iemand van Hartog. Een huwelijk tussen iemand van Zwanenberg en Hartog haalt in de jaren zestig zelfs de lokale krant! Het smalle steegje dat de fabrieksterreinen van elkaar scheidt, krijgt in de volksmond de bijnaam ‘het concurrentiestraatje’.

Door de jaren heen groeit vooral de chemisch-farmaceutische tak. De omzet van de vleesverwerkende bedrijven van het Zwanenberg-Organon concern is vele malen kleiner. Na enkele fusies komt het bedrijf in handen van AKZO. Zij verkopen de vleesverwerkingsfabriek van Zwanenberg in 1970 aan de UVG (Unilever Vleesgroep Nederland) waar ook Hartog dan onderdeel van uitmaakt. De concurrenten zijn nu collega’s bij de UVG. Over ‘het concurrentiestraatje’ wordt symbolisch een brug gebouwd.

In 1996 verkoopt Unilever Zwanenberg aan familiebedrijf Van der Laan. Zij gaan verder onder de naam Zwanenberg Food Group. In 2006 sluit de fabriek in Oss.

Meer verhalen over Zwanenberg? Klik dan hier