Organon

Van slachtafval tot farmaceut

Saal Zwanenberg is directeur van slachterij en vleesverwerkingsbedrijf  ‘Zwanenberg & Co’ uit Oss. Hij is een echte zakenman en verdient, naast de verkoop van vleesproducten, goed geld met producten gemaakt uit slachtafval, zoals margarine en zeep.

Begin jaren twintig ruikt hij nieuwe kansen wanneer Canadese onderzoekers ontdekken hoe je uit de alvleesklier van dieren het hormoon insuline kunt winnen, belangrijk voor de behandeling van suikerziekte. Hij richt in 1923 het farmaceutische bedrijf Organon op als dochtermaatschappij van Zwanenberg & Co.  In samenwerking met wetenschappers – Saal is een vroegtijdige schoolverlater zonder diploma’s - gaat hij op grote schaal ook insuline produceren. Naast het gebruik van zijn eigen slachtafval importeert hij bevroren alvleesklieren van runderen uit Argentinië. Later ontwikkelt hij ook het vruchtbaarheidsverhogende middel ‘Ovarnon’, met hormonen uit de eierstokken van paarden. Organon groeit snel uit tot een internationaal farmaceutisch bedrijf en heeft in 1934 al in veertig landen verkoopkantoren.
Ondertussen zijn ze in de VS druk bezig met het ontwikkelen van de allereerste anticonceptiepil. In eerste instantie wordt deze gebruikt tegen menstruatiestoornissen, maar vanaf 1960 komt het op de markt als voorbehoedsmiddel. Saal volgt de ontwikkelingen in de VS op de voet. In 1962 brengt Organon een eigen anticonceptiepil op de markt: Lyndiol.

Nederland aan 'de pil'

In het katholieke Brabant roept de anticonceptiepil nogal wat weerstand op. Zelfs binnen het bestuur van Organon heeft een katholiek directielid bezwaren tegen deze pil. Maar ook op de werkvloer heerst bij veel personeelsleden afschuw. Als de anticonceptiepil verpakt moet worden houden ouders hun dochters van de verpakkingsafdeling thuis. Saal besluit daarom het verpakken van de anticonceptiepil uit te besteden aan onder meer kloosters, waar de zusters geen idee hebben wat ze eigenlijk inpakken.

De Bossche bisschop Bekkers geeft uiteindelijk het verlossende woord. In een televisietoespraak in 1963 noemt hij de geboortebeperking een zaak van het eigen geweten. Lyndiol wordt gebracht als middel tegen menstruatiestoornissen. De ovulatieremmende werking, waardoor geen eisprong op gang komt en zwangerschap voorkomen wordt, vermelden ze enkel als bijwerking in de bijsluiter.
Er volgt een ware run op de pillen. Maar tot 1969 is het openlijk verkopen van voorbehoedsmiddelen verboden en kunnen de vrouwen het alleen op doktersrecept krijgen, hoewel sommige drogisten het onder de toonbank verkopen. In 1976 gebruikt al 41 procent van de Nederlandse vrouwen een anticonceptiepil. Dit is op dat moment het hoogste percentage wereldwijd.

De Lyndiol pil is de eerste jaren erg succesvol, maar wordt uiteindelijk door buitenlandse concurrentie uit de markt gedrukt. In 1981 introduceert Organon daarom een nieuwe anticonceptiepil, ‘Marvelon’, afgeleid van het Engelse ‘marvelous’.

Organon verdwijnt uit Oss

Organon ontwikkelt zich door diverse overnames en fusies tot het grootste farmaceutisch bedrijf van Nederland. En ook internationaal zijn ze een belangrijke speler. Hun producten verkopen ze in meer dan honderd landen. In Nederland hebben ze verschillende vestigingen waarvan Oss, met 4500 medewerkers, de grootste is.  

In 1969 neemt Akzo Nobel Organon over. In 2007 volgt een andere overname en uiteindelijk komt het bedrijf in handen van de Amerikaanse farmaciereus Merck Sharp & Dohme (MSD). Zij ontmantelen in 2010 Organon in Oss. Ruim tweeduizend banen gaan er verloren. Een drama voor de werknemers én voor de gemeente Oss, dat een belangrijke economische motor ziet verdwijnen.

Maar anno 2020 kondigt MSD plannen aan om de naam Organon te doen herrijzen. Oók in Oss! Organon wordt de nieuwe zelfstandige tak van het bedrijf, die zich gaat richten op vrouwengezondheid.