Nedalco

Jenever jong en oud

Oude of jonge jenever, met de leeftijd heeft de naamgeving niets te maken. Jonge jenever is kleurloos en bevat minstens 35 procent alcohol. Oude jenever is niet ouder, maar gekleurd en tweemaal zo zoet. Eeuwenlang maken ze jenever uit moutwijn (met granen als gerst, mais, rogge). Na diverse keren stoken en toevoeging van jeneverbessen en kruiden ontstaat jenever. Sinds het einde van de negentiende eeuw is dit bereidingsproces echter drastisch veranderd. Voor de productie van jenever wordt dan voortaan neutrale alcohol gebruikt – verkregen door vergisting en destillatie van melasse - in plaats van moutwijn. 'Het enige wat in die fabrieken wordt gestookt, is de centrale verwarming', luidt de grap dan ook.

Alcohol uit melasse

Dankzij de vruchtbare kleibodem ontwikkelt West-Brabant zich eind negentiende eeuw tot ‘de Suikerdriehoek’. De suikerbieten groeien hier als kool en overal waar je kijkt, zie je suikerbietenvelden. En natuurlijk suikerfabrieken, waar de suikerbieten ter plekke worden verwerkt. Bij de fabricage van suiker uit de bieten blijft melasse over als restproduct. Een stroperige vloeistof die nog vrij veel suiker bevat waardoor deze uitermate geschikt is om alcohol van te maken. Voor het produceren van alcohol heb je immers alleen suiker, gist, water en een destilleerketel nodig. Om met dit restproduct ook nog geld te verdienen richten 26 suikerfabrieken in 1899 de ‘Zuid Nederlandse Melasse Spiritusfabriek’ (ZNMSF) op. In een voormalige suikerfabriek in Bergen op Zoom gaan ze industriële en drinkbare alcohol produceren, waaronder jenever.

Samenwerking

Ze hebben een succesvolle start. De plaatselijke suikerindustrie brengt al snel niet genoeg melasse op en daarom moeten ze die van elders halen. Om zeker te zijn van een constante aanvoer van gist, nodig bij de productie, gaan ze samenwerken met de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek in Delft, wat uitmondt in de oprichting van het Spiritusverkoopkantoor (SVK). Door de steeds maar stijgende vraag naar alcohol volgen door de jaren heen verschillende uitbreidingen op het fabriekscomplex: een fermentatieafdeling, verdampingsinstallatie, kuiperij (waar de kuipen en vaten worden gemaakt voor alcoholopslag en -transport), opslagruimten, kantoren, werkplaatsen en in 1938 volgt een nieuw ketelhuis met een 75 meter hoge schoorsteen.

In 1968 werd een fabriek te Delfzijl opgestart aan de Melasseweg, deze ging in 1993 over op graanalcohol. In 2005 hield deze fabriek op te bestaan.

De Koninklijke Nedalco BV

In 1983 wijzigen ze hun naam in ‘Nedalco BV’ (combinatie van Nederland en Alcohol). In de volksmond heet de fabriek ‘Spiritus’. Door overnames en uitbreidingen in Italië, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk blijven ze maar groeien. Als ze in 1999 het 100-jarig jubileum vieren mogen ze zich voortaan ook ‘Koninklijk’ noemen. Meer dan de helft van Nedalco’s omzet komt uit de alcohol die ze aan de drankenindustrie leveren. De rest uit industrieën zoals de farmacie en de cosmetica.

De crisis slaat toe

In 2005 openen ze een nieuwe fabriek in Sas van Gent. De gemeente Bergen op Zoom heeft plannen voor een nieuwe stadswijk, Bergse Haven, op het terrein van Nedalco. Ze koopt de (verontreinigde) grond van het Nedalco-complex over voor 72 miljoen euro. Met de bouw van 2700 woningen kunnen ze snel de investering terugverdienen, zo is de gedachte. De bankencrisis en de daaropvolgende instorting van de huizenmarkt gooien roet in het eten. De plannen voor de nieuwe wijk verdwijnen in de prullenbak en de gemeente blijft achter met een enorme schuld. Het fiasco van de gemeente haalt zelfs het TV-programma ‘Kanniewaarzijn’.

Een laatste monument

In 2011 neemt Cargill de Koninklijke Nedalco over en sluit de fabriek in Bergen op Zoom de deuren. Het hele fabriekscomplex wordt gesloopt, alleen de 75 meter hoge monumentale schoorsteen uit 1938 blijft overeind. Het is één van de hoogste gemetselde schoorstenen van Nederland en doet tegenwoordig dienst als telecomzendmast.